انواع شیرهای کنترلی و توضیحات کاربردی
تعریف شیر کنترلی
شیر کنترلی (Control Valve) یک تجهیز مکانیکی است که جهت تنظیم، کاهش یا قطع و وصل جریان سیالات (مایع یا گاز) در خطوط لوله صنعتی و تاسیساتی به کار می‌رود. این شیرها به عنوان یک عملگر عمل می‌کنند و بنا به سیگنال کنترلی که دریافت می‌کنند، دریچه خود را باز یا بسته می‌کنند تا میزان عبور سیال را با توجه به نیاز سیستم کنترل نمایند. خالی از لطف نیست که بدانید برند ایواز ترکیه حرف اول را می زند. برای مثال شیر یک طرفه ایواز از جمله شیرهای کنترلی پر طرفدار می باشد.
انواع اصلی شیرهای کنترلی
1. شیر کنترلی کره‌ای (Globe Control Valve)
ساختار: دارای حرکت خطی است و از یک دیسک به عنوان مانع بر سر راه جریان استفاده می‌کند.
کاربرد: تنظیم دقیق دبی و فشار سیال؛ ایده‌آل برای عملکرد کنترلی و دقت بالا.
مزایا: دقت تنظیم زیاد، عملکرد قابل اطمینان، مقاومت بالا در برابر فشار و دما.
معایب: افت فشار نسبتاً بالا به دلیل پیچیدگی مسیر سیال.
2. شیر کنترلی توپی (Ball Control Valve)
ساختار: دارای یک گوی گردان با سوراخ عبوری است که با چرخش 90 درجه مسیر سیال را باز یا بسته می‌کند.
کاربرد: قطع و وصل سریع، می‌تواند مقداری نیز در تنظیم جریان مشارکت کند اما بیشتر برای On/Off به کار می‌رود.
مزایا: افت فشار کم، سرعت عملکرد بالا، دوام خوب.
معایب: کنترل دبی با دقت کم در مقایسه با شیرهای کره‌ای.
3. شیر کنترلی پروانه‌ای (Butterfly Control Valve)
ساختار: یک صفحه‌گرد (دیسک) دارد که با چرخش باز و بسته می‌شود.
کاربرد: مناسب خطوط با قطر بالا یا نیاز به قطع و وصل سریع.
مزایا: وزن کم، ابعاد کوچک، هزینه پایین، تعمیر آسان.
معایب: دقت کنترل متوسط، برای فشارهای خیلی بالا گزینه مطلوب نیست.
4. شیر کنترلی دیافراگمی (Diaphragm Valve)
ساختار: با حرکت یک دیافراگم لاستیکی یا پلاستیکی سیال عبوری را تنظیم یا قطع می‌کند.
کاربرد: صنایع شیمیایی، مواد خورنده، آب آشامیدنی، صنایع دارویی.
مزایا: عدم تماس قطعات فلزی با سیال، مناسب برای سیال‌های آلوده و خورنده.
معایب: محدودیت‌های فشار و دمای کاری.
5. شیر کنترلی سوزنی (Needle Valve)
ساختار: با یک سوزن مخروطی کوچک کنترل می‌شود که میزان دقیق عبور سیال را انجام می‌دهد.
کاربرد: کنترل فوق دقیق دبی سیال در خطوط کم‌حجم (نمونه‌گیری، ابزار دقیق).
مزایا: دقت بسیار بالا در کنترل دبی.
معایب: تنها برای خطوط کوچک و دبی‌های پایین کاربردی است. یکی از بهترین برندهای شیر سوزنی ایواز هست که ان را معرفی می نماییم.
6. شیر کنترلی زاویه‌ای (Angle Valve)
ساختار: مسیر ورود و خروج زاویه 90 درجه دارد.
کاربرد: در جاهایی که تغییر جهت جریان لازم است.
مزایا: حذف یک اتصال زانویی و کاهش افت فشار کلی.
7. شیر کنترل فشار (Pressure Control Valve)
انواع: شامل Pressure Reducing Valve (شیر فشارشکن)، Pressure Relief Valve (شیر اطمینان یا شیر ایمنی) و غیره.
کاربرد: کنترل و تنظیم یا محدود کردن فشار سیال در خطوط لوله.
مزایا: حفاظت تجهیزات و افزایش ایمنی.
8. شیر کنترلی برقی و پنوماتیکی (Solenoid & Pneumatic Actuated Valve)
برقی (سلونوئیدی): با برق کار می‌کند و پردازش و فرمان از طریق بوبین الکتریکی صورت می‌گیرد.
پنوماتیکی: عملگر شیر با فشار هوای فشرده حرکت می‌کند.
کاربرد: اتوماسیون صنعتی، خطوط تولید، کنترل دقیق و سریع از راه دور.
طبقه‌بندی بر اساس عملگر (Actuator)
دستی (Manual): با دست باز و بسته می‌شوند.
الکتریکی (Electric): با موتور الکتریکی کنترل می‌شوند. برای دریافت قیمت گیج فشار سوئیچ لاک روی لینک کلیک کنید.
پنوماتیکی (Pneumatic): به وسیله فشار هوا فرمان می‌گیرند.
هیدرولیکی (Hydraulic): به وسیله فشار روغن یا مایع هیدرولیک کار می‌کنند.
نکات مهم در انتخاب شیر کنترلی
نوع سیال (مایع یا گاز، خورنده یا غیرخورنده)
دما و فشار خط
نیاز به کنترل پیوسته یا قطع و وصل ساده
سرعت و دقت عملکرد شیر
سایز و جنس شیر
نوع فرمان (دستی، برقی، پنوماتیکی و …)
جمع‌بندی
شیرهای کنترلی بخش بسیار حیاتی در صنایع مختلف (نفت و گاز، شیمیایی، نیروگاهی، آب و فاضلاب، صنایع غذایی و …) به شمار می‌آیند. هریک از انواع شیرهای کنترلی بسته به نیاز پروژه و برنامه بهره‌برداری، انتخاب و نصب می‌شوند تا عملکرد سیستم پایدار، ایمن و قابل کنترل باشد.